معرفی و آشنایی با انواع سازها و آلات موسیقی

تا به حال به کلمه ساز فکر کرده‌اید؟ در واقع این کلمه یعنی وسیله یا ابزاری که برای نواختن موسیقی از آن استفاده می‌کنند. به طور کلی به وسایلی که در نواختن موسیقی و تولید صدا نقش دارند، ساز گفته می‌شود. جالب است بدانید که اولین و قدیمی‌ترین وسیله تولید موسیقی، صدای انسان بوده است و پس از آن انواع مختلف ساز نظیر سایزهای کوبه‌ای ، سازهای بادی و غیره به وجود آمده‌اند. ما در این توی این مقاله از سایت وب آوا قصد داریم به معرفی و آشنایی با انواع سازها و آلات موسیقی بپردازیم.

تاریخچه ساز در جهان

همانطور در بالا نیز اشاره کردیم، تاریخچه تولید صدا و آوای موسیقی، به صدای انسان برمی‌گردد. پس از آن نیز با به وجود آمدن سازهای کوبه‌ای و بادی این تنوع و توسعه بیشتر فراهم شد. هم‌چنین یک ساز بسیار قدیمی مربوط به دوره انسان نئاندرتال، کشف شده است. این ساز تنها یک قطعه استخوان سوراخ شده بوده است که آن را قدیمی‌ترین ساز بادی کشف شده می‌ دانند.

ساز شناسی چیست ؟

مهارت تولید ساز پس از انقلاب صنعتی اروپا نیز رشد چشمگیری داشته است. در این زمان انواع سازهای پیچیده و با توانایی صدادهی عالی در اروپا متولد شدند. هم اکنون نیز در قرن بیستم، ژاپن و اخیراً چین سازهای با کیفیت و معتبری تولید می‌کنند.

به بررسی، طبقه‌بندی و شناخت سازها، ارگانولوژی یا همان ساز شناسی گفته می‌شود. با اینکه سازها تنوع و گستردگی زیادی دارند، اما به صورت معمول به چند دسته تقسیم شده‌اند. سازهای زهی، سازهای بادی، سازهای کوبه‌ای، سازهای صفحه کلیددار، سازهای الکترونیک و صدای انسان از جمله این دسته‌بندی‌ها می‌باشند.

سازهای زهی

سازهای زهی همانند نام‌شان، صدا را با ارتعاش زه یا تار یا سیم تولید می‌کنند. معمولاً برای نواختن این گونه از سازها، از زخمه زدن یا ضربه زدن و یا کشیدن کمان و آرشه، استفاده و صدای دلخواه را به وجود می‌آورند. این نوع ساز در ارکسترها اهمیت زیادی دارند و بخشی از کار اصلی محسوب می‌شوند. هم‌چنین سازهای زهی به صورت کلی به سه دسته ساز زهی زخمه‌ای، آرشه‌ای و کوبشی نیز تقسیم می‌شوند.

نحوه تولید صدا سازهای زهی

در سازهای زهی زخمه‌ای، ارتعاش و لرزه از طریق زخمه زدن با انگشتان ایجاد می‌شود. به طور مثال، تار، سه تار، دو تار، گیتار و موارد مشابه از این نوع ساز زهی هستند. اما در سازهای زهی آرشه‌ای، لرزش و ارتعاشی که منجر به تولید صدا می‌شود، از طریق کشیدن یک آرشه روی تارها به وجود می‌آید. از این نوع سازها می‌توان به کمانچه، ویلیون و قیچک اشاره کرد.

در دسته‌بندی آخر سازهای زهی یعنی ساز زهی کوبشی نیز تولید صدا متفاوت است. در این نوع از سازها با کوبش صدا تولید می‌شود. برای تولید ارتعاش در سازهای زهی کوبشی، لازم است با وسیله‌ای مانند چکش روی تارها ضربه بزنید. سازهایی مانند، سنتور، ویبرافون و موارد مشابه از این دسته محسوب می‌شوند.

معرفی انواع سازهای زهی

باغلاما- بالالایکا – بربط – تار – تار باس – تنبور – چگور – چونگیر – چنگ – دولسیمر – دیوان – دوتار – رباب – سلانه – سه‌تار – سی‌تار – سنتور – شورانگیز – قیچک – کنترباس – کمانچه – گیتار -قانون – قاویز (‌زنبورک ترکمنی) – قوپوز – قیجاق(کمانچهٔ ترکمنی) – عود – لوت – مراژ – ویولون – ویولون آلتو – ویولا – ویولا د آمور – ویولا داگامبا – ویولای باس – ویولن‌سل – ماندولین – هارپ – یوکه‌لیلی

سازهای بادی

نوع دیگری از انواع سازها و آلات موسیقی، سازهای بادی هستند. در این سازها با دمیده شدن هوا در آن‌ها، تولید صدا اتفاق خواهد افتاد. به طور معمول، در این سازها سوراخ‌هایی تعبیه شده‌اند که با گرفتن و رها کردن آن‌ها، صدای دلخواه از ساز به وجود می‌‌آید.

انسان‌های قرون گذشته با دمیدن در مخروط، برگ یا حتی شاخ حیوانات توانستند صدا تولید کنند. از همین رو سازهای بادی جزو اولین سازهای ساخته شده توسط انسان هستند. سازهای بادی به دو دسته کلی: سازهای بادی چوبی و سازهای بادی برنجی تقسیم می‌شوند. البته این اسامی به منظور جنس تولید شده برای این سازها نیست. بلکه این طبقه‌بندی براساس چگونگی فرایند تولید صدا نامگذاری شده است. به طور مثال، فلوت جزو سازهای بادی چوبی محسوب می‌شود. هرچند که بدنه این ساز ممکن است از چوب، پلاستیک یا فلز ساخته شده باشد.

سازهای بادی چوبی

سازهای بادی چوبی به دو دسته بندی بی‌زبانه یا بی قمیش و زبانه‌دار یا با قمیش تقسیم می‌شوند. در سازهای بادی چوبی بی‌زبانه، صدا از طریق برخورد هوا با تیغه هوایی که در بدنه آن‌ها تعبیه شده است تولید می‌شود. این سازها معمولاً لوله یا مجرای تو خالی هستند. در داخل آن‌ها ستونی از هوا در اثر دمیدن نوازنده (مانند نی) یا تیغه هوایی مانند فلوت به ارتعاش درمی‌آید و صدای دلخواه شنیده می‌شود.

اما در نوع دیگر سازهای بادی چوبی، تولید صدا کمی متفاوت است. در سازهای بادی چوبی زبانه‌ دار، تولید صدا پس از دمیدن هوا، از طریق ارتعاش بخش کوچکی در جنس نی یا پلاستیک به وجود می‌آید. مانند ساز کلارینت که برای اجرای نت‌های مختلف و تغییرات در ارتفاع صدا، با باز و بسته کردن کلیدها همراه است.

سازهای بادی برنجی

در این نوع از سازهای بادی، تولید صدا از طریق لرزش سریع لب‌های نوازنده در درون کاسه دهنی انجام می‌شود. هم‌چنینی در سازهای این خانواده از سوردین باری تضعیف صدا و تغییر رنگ صوتی ساز نیز استفاده می‌شود. سوردین همان قطعه مخروطی کوچک است که در دهانه انتهایی ساز قرار می‌گیرد. ترومپت، ترومبون و توبا از نوع سازهای بادی برنجی هستند.

معرفی انواع سازهای بادی

ابوا – باسون – بالابا – پیکولو – تاریا – ترومبون – ترومپت – توبا – توبای بایرویت – تویتوک (نی ترکمنی) – دودوک – دوزله (دونی) – زامپونیا – ساکسوفون – سازدهنی – سرنا – سوسافون – شمشال – شهنای – شیپور – فاگوت – فلوت – فلوت ریکوردر – فلوگل هورن – قره نی – قشمه – کر آنگله – کر (ساز) – کرنای – کلارینت – کورنت – نی – نی انبان – هورن – یدی‌ بوغون نی ترکمنی

سازهای کوبه‌ای

در سازهای کوبه‌ای ، تولید صدا در اثر کوبیدن، تکان دادن، مالش یا خراشیدن به وجود می‌آید. کاربرد اصلی این نوع از سازها معمولاً اجرای ضرب یا ریتم موسیقی است. البته سازهای کوبه‌ای به تنهایی نیز توانایی اجرای ملودی را هم دارند. این ساز هم مانند سازهای بادی، پس از صدای انسان از قدیمی‌ترین سازها هستند

سازهای کوبه‌ای را می‌توان به دو دسته یعنی، سازهای کوبه‌ای با کوک معین مثل زیلوفون و سازهای کوبه‌ای با کوک نامعین مثل طبل تقسیم کرد. انسان ابتدا از سازهای کوبه‌ای، برای برقراری ارتباط راه دور استفاده می‌کرده است. سپس به مرور زمان این سازها جای خود را در مراسم شادی، عزا و تشریفات مذهبی پیدا کردند.

معرفی انواع سازهای کوبه‌ای

دف – دایره – تنبک – تیمبال(تیمپانی) – طبل – دامارو – دمام – مثلث – ماراکاس – سن – زنبورک – تومبا – طبلا

سازهای صفحه کلیددار – مدرن ترین انواع سازها و آلات موسیقی

در میان انواع سازهای موسیقی ، سازهایی وجود دارند که برای نواختن موسیقی باید از صفحه کلید استفاده کنید. به این خانواده متنوع ساز، سازهای صفحه کلیددار گفته می‌شود. این سازها معمولاً در کشورهای اروپایی بیشتر از کشورهای دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

بسیاری از سازهای صفحه کلیددار به دلیل قدمت طولانی و ارزش بالایی که دارند، در موزه نگهداری می‌شوند. این نوع از سازها، مشتاقان زیادی برای یادگیری دارند و افرادی که به موسیقی و سازهای قدیمی علاقه‌مند هستند، طرفدار سازهای صفحه کلیددار نیز می‌باشند. هم‌چنین پیانو که یکی از محبوب‌ترین سازهاست، از این دسته‌بندی می‌باشد.

معرفی انواع سازهای صفحه کلیددار

پیانو – ارگ – کلاوسن – کلاویکورد – چمبالو – هارپسیکورد – چلستا – آکوردئون – هارمونیکا – هارمونیون – گارمون – ویرجینال – سازهای الکترونیکی – ارگ برقی – ترمین – سینتی سایزر – کیبورد – گیتار الکتریک – گیتار بیس

سوالات متداول انواع سازها و آلات موسیقی

جمع بندی

معرفی و آشنایی با انواع سازها و آلات موسیقی، همیشه برای علاقه‌مندان به یادگیری نواختن موسیقی جذاب بوده است. در این مقاله سعی شد موارد مختلفی از دسته‌بندی‌های سازهای متنوع موسیقی را برایتان معرفی کنیم. جهت آشنایی بیشتر و دقیق‌تر با سازها و آلات موسیقی ایرانی، شرقی و غربی، حتماً به وبلاگ وب آوا مراجعه کنید.